Kameni most je sagrađen blizu ušća Bistrice u Lim, u mjestu Lozna luka koja je nekada pripadala velikom imanju obližne crkve Svete Bogorodice u Voljavcu i vezan je za ovu svetinju
Dva dragulja koje ima Bijelo Polje, Manastir u Voljavcu i kameni most Lozna Luka, pomalo skriveni od očiju javnosti, po svojoj starosti, značaju i ljepoti zavređuju mnogo više pozornosti.
Most u Loznoj Luci, spaja obale Bistrice, već vjekovima čuva tajnu svog nastanka i ne zna se zasigurno ko i kada ga je sagradio. Kažu da je na ovom prostoru to najstari spomenik iz turskog doba.
Po svom obliku i ljepoti podsjeća na puno poznatije kamene ćuprije koje su carevi i veziri gradili širom carstva.
– Legenda kaže da ga je sagradio neimar Proko, najstari u grupi prekolimskih neimara, jer sa jeseni nabujala Bistrica nije puštala da pređu na drugu stranu. Dok je jedne noći bio na straži u strahu je ubio neznanog hajduka kod koga je pronašao vreću dukata. Da bi okajao grijehe, odlučio je da sa tim dukatima podigne most na istom mjestu. Majstori su prionuli na posao gradeći kameni most sa specijalnim malterom. Pravili su ga od jaja i mlijeka koje su dobijali iz okolnih sela. Most je brzo sagrađen, ali neimar Proko nije platio radnike. Za kaznu oni su ga u bijesu ubili i zakopali pored mosta, a kamenu ćupriju prokleli riječima: „Od kamena te gradismo, kamen sagradismo, dabogda kamena ostala dok je svijeta i vijekova“ – prenosi legendu Uglješa Prebiračević, istoričar po struci, zaposlen u Državnom arhivu, inače rođen u selu Pećarska, nedaleko od ovog mosta.
Legenda o Svetom Đorđu i maču
– Pored crkve u međuvremenu je nikao manastirski konak, i svake godine na dan Rođenja Presvete Bogorodice, 21. septembra, kod hrama se održava tradicionalni narodni sabor. Pored crkve ima mnogo tragova iz ranije prošlosti. Naziru se velike pogrebne ploče, prije svega jedna lijepo obrađena dužine dva, a debljine jedan metar. Na njoj je isklesan mač gotovo cijelom dužinom. Bez svake sumnje, grob pripada nekom srednjovjekovnom vlastelinu – navodi dr Medojević.
Prema njegovim riječima narodno predanje ovaj grob vezuje sa Svetim velikomučenikom Đorđem.
– Po očuvanoj legendi Svetom Đorđu, kad je ubio aždaju, mač je pao na mjesto gdje se danas nalazi velika kamena ploča i na njoj mač. Takođe, blizu crkve jedno mjesto nosi naziv „dvorište“ gdje je, kažu, bio dvor nekog velikaša, dok se u komšiluku, zaseoku Laz, nalaze ostaci starog srpskog groblja i grobljanske kapele – zaključio je dr Medojević.
Kameni most je sagrađen blizu ušća Bistrice u Lim, u mjestu Lozna luka koja je nekada pripadala velikom imanju obližne crkve Svete Bogorodice u Voljavcu. I vezan je za ovu svetinju.
– Na imanju su se nalazili crkveni vinogradi po kojem je mjesto i dobilo ime. I danas se pored crkve nalazi vinova loza stara stotinama godina. Crkva Presvete Bogorodice u Voljavcu, poznatija kao Bogorodica Bistrička, najstarija je u ovom kraju, sagrađena je 1186. godine i smatra se jednom od prvih zadužbina Stefana Nemanje na ovom prostorima. Nije sigurno da li je crkva tada u cjelosti podignuta ili je obnovljen zapušteni hram. U blizini crkve su pronađeni brojni nalazi kasno antičkog materijala, nekoliko nadgrobnih stela i fragmenti epigrafskog spomenika, koji podtvrđuju da je ovaj lokalitet bio značajno kultno mjesto u kasno antičkom periodu – navodi Prebiračević.
Nakon skidanja obrušenog puta arheolozi su otkrili nove prostorije na sjevernoj, južnoj i zapadnoj strani hrama koje pripadaju kasnoj fazi proširivanja crkvenog prostora.
– Istraživanja su pokazala da se na prostoru oko crkve nalaze brojni srednjovjekovni grobovi. Crkva u Voljavcu je mala jednobrodna građevina sa polukružnom apsidom sazidana od sige. Sigruno da je crkva bila živopisana jer se i danas mogu vidjeti ostaci jako oštećenog živopisa. U 18. vijeku crkvu su porušili Turci i kažu da je baš od njenih porušenih zidova sagrađen most u u Loznoj Luci, oko 300 metara udaljen od ove svetinje. Hram je obnovljen 1925. godine kada je je podignut manastirski konak – ispričao mr Prebiračević.
U valorizaciji turističkih potncijala bjelopoljske opštine, što je jedan od strateških ciljeva razvoja grada, dio koji pripada Bistrici sa nadaleko čuvenom Đalovića pećinom i klisurom zauzima visoko mjesto.
Tu su i dvije srpske svetinje, manastiri u Voljavcu i Podvrhu, kao i mjesto gdje se Bistrica uliva u Lim. Do ovih predjela lakše je doći s obzirom da je izgrađen drumski most u Konatarima, što predstavlja veliku olakšicu za brojne ljubitelje prirode i kulturnih spomenika.
Voljavac je selo koje pripada bjelopoljskoj opštini, smješteno na ušću Bistrice u Lim. Ovo staro naselje pominje se u Vladislavljevoj povelji, gdje se kaže da je crkvu Bogorodice Bistričke podigao Stefan Nemanja, krajem 12. vijeka.
– Vladislav je na ime iskaza svjedoka oko 1234. godine izdao Povelju koja sadrži važne podatke o društvenim odnosima i staleškoj strukturi stanovništva bistričkog kraja, Voljavca, i uopšte Srednjeg Polimlja tridesetih godina 13. vijeka. Ova povelja predstavlja jedan od najstarijih zakonodavnih akata nemanjićke Srbije. Tu su bile odluke o rabotama, sokalnicima i meropahima – kaže dr Jovo Medojević, profesor beogradskog univerziteta koji je i napisao knjigu “Crkve u Bijelom Polju“.
Voljavac je, inače, naseljavalo povlašćeno stanovništvo ovog crkvenog vlastelinstva, tzv. sokalnici i meropsi. Zabilježena su imena četiri sokalnika: Blažuj, Gradihna, Nalješko i Drago, koji su na posjed došli sa jednom kaluđericom. Iz ovog podatka se vidi da je ovo selo u 13. vijeku bilo naseljeno pravoslavnim srpskim stanovništvom – kaže dr Medojević.
Manastirsko gazdinstvo je imalo i svoje mrestilište koje se nalazilo na ušću rijeka. To mrestilište postoji i danas. Takođe, u Povelji postoji podatak da je u ovom kraju gajen hmelj od kojeg je spravljeno žito.
– Na desnoj obali Lima, na blagom uzvišenju, nedaleko od ušća nalazi se crkva posvećena rođenju Presvete Bogorodice. Istorijski podaci o crkvi djelimično su poznati. Ona je obnovljena po projektu dr Jovana Neškovića, uz veliku pomoć blagoljubivog naroda bistričkog kraja i truda Odbora za obnovu, na čelu sa predsjednikom Milošem Radovićem, ističe dalje dr Medojević, dodajući da je ova crkva bila porušena najvjerovatnije u 18. vijeku.
Očekuje se da nakon što kapitalni projekat koji finansira država, Đalovića pećina proradi u punom sjaju, i ova dva dragulja malo poznata široj javnosti – kameni most u Loznoj Luci i manastir Voljavac, budu na pravi način i turistički valorizovani.