Nekadašnji predsjednik Izraela Ruven Rivlin posjetio je Srbiju u julu 2018. kada je predsjednik Srbije, Aleksandar Vučić, preimenovao ulicu po cionističkom vizionaru Teodoru Herclu u Zemunu.
Srpski nacionalizam kao inspiracija
Jehuda ben Šaloma Haj Alkalaj je rođen 1798. godine u Sarajevu u tadašnjem Osmanskom carstvu, a danas u Bosni i Hercegovini. Poticao je iz ugledne porodice rabina čiji korjeni sežu do Španije prije protjerivanja Jevreja, a njegov otac je preselio porodicu u Sarajevo iz velike i dobro uspostavljene zajednice Sefarda u Solunu. Nakon godina provedenih u sticanju tradicionalnog obrazovanja, uključujući rabinsko rukopoloženje i učenje kod kabalista u Svetoj zemlji, Alkalaj je sa 27 godina postao opštinski rabin grada Zemuna u tadašnjoj vojnoj granici Austrijskog carstva. Služio je kao rabin za pripadnike male jevrejske zajednice Sefarda i Aškenaza u tom gradu, prema informacijama pronađenim u arhivi Jevrejskog istorijskog muzeja u Beogradu.
Nakon krvne klevete u Damasku 1840. godine, njegovi spisi su uključivali jaču kabalističku dimenziju. On je u svom delu Minhat Jehuda izjavio da je započeo stogodišnji proces iskupljenja jevrejskog naroda dobrovoljnim sredstvima. Međutim, u knjizi se takođe navodi da ako se jevrejski narod ne ujedini i ne postigne okupljanje prognanika od 1940. do 2040. biće svedoci užasnog nevoljnog okupljanja prognanika praćenog izlivom prognanika. Božiji gnev.
Ono što je interesantno jeste da u Alkalajevim ranijim spisima on stavlja veći naglasak na potrebu jedinstva među jevrejskim narodom da bi se postigao povratak u zemlju Izrael. „Lako je pomiriti dve države, ali teško spojiti dva Jevreja!“ Alkalaj je pisao prema hronici jevrejske opštine Zemun Danila Fogela.
Alkalajev fokus na važnost jedinstva, kao i na druge aspekte njegovog pisanja, možda je bio pod uticajem njegovog proučavanja Kabale. Međutim, teško je prevideti uticaj srpskih ustanaka protiv Osmanskog carstva koji su zahvatili zemunski kraj u prve dve decenije 19. veka. Ustanci su doveli do osnivanja 1817. godine polunezavisne Kneževine Srbije i konačno do de jure nezavisnosti Kraljevine Srbije sa prestonicom Beogradom. Srpski intelektualci ovog doba su skovali i usvojili okupljajući poklič za srpske nacionaliste od tada: „Samo sloga Srbina spasava“.
Srpski ustanci su izvojevali bili prvi uspešan nacionalni ustanak protiv Otomanskog carstva.
Možda je Alkalaj nastojao da se ugleda na nacionalni uspjeh svojih srpskih susjeda? U stvari, njegovo zalaganje za ponovno ujedinjenje i povratak jevrejskog naroda u zemlju Izrael takođe je imalo veoma praktičan nagovještaj.
Balkanski cionizam
„Iako su zasnovani na vrijednostima judaizma i kabale, Alkalajevi planovi za budućnost njegovog naroda u Svetoj zemlji bili su veoma praktični“, kaže istoričar Oliver Klajn. „Zamišljao je kupovinu zemlje i stvaranje naselja koja bi se sastojala uglavnom od Jevreja iz Otomanskog carstva, jer bi se suočili sa manje zakonskih prepreka nego Jevreji iz drugih krajeva. Prema Klajnu, Alkalaj je čak osnovao u Zemunu društvo posvećeno povratku jevrejskog naroda u zemlju Izrael, koje je delovalo među nekoliko jevrejskih zajednica u najvećim gradovima Srbije.
Cionistički pokret bi našao plodno tlo u Jugoslaviji prije Drugog svjetskog rata, a od otprilike 10% Jevreja koji su preživjeli Holokaust bili su bivši članovi cionističkih omladinskih grupa. Međutim, dok je srpska vlada pokazala ponos na slavnu prošlost svoje jevrejske zajednice, ova istorija je skoro potpuno nepoznata, čak i među današnjim obrazovanim Srbima.
„Cionistički pokret u Jugoslaviji je bio veliki i veoma važan, ali mi o njemu, nažalost, ne znamo mnogo“, rekla je Barbara Panić, kustos u Jevrejskom istorijskom muzeju u Beogradu, za Džeruzalem post.
To nije samo pitanje znatno smanjene veličine i značaja nekada uspešne jevrejske zajednice u Srbiji, već i nenamerna žrtva obrazovne agende koja je nastojala da smanji naglasak na etničkoj istoriji i partikularizmu u Jugoslaviji iz komunističke ere.
pogled.me